Khảo cổ học Đồng bằng sông Mê Kông - Tập III Văn hóa Phù Nam

KHẢO CỔ HỌC ĐỒNG BẰNG SÔNG MÊ KÔNG - TẬP 3: VĂN HÓA PHÙ NAM

“Như vậy, toàn cảnh bức tranh vẽ các hoạt động kinh tế đã hiện ra trên đồng bằng Óc Eo, trước mặt là biển cả. Điều có ý nghĩa nhất với chúng tôi trong quá trình nghiên cứu này, chính là nó đã đóng góp vào vốn hiểu biết về nền văn minh vật chất trong một giai đoạn lịch sử kéo dài. Các thư tịch Trung Hoa, dù còn rời rạc và chắp vá nhưng chắc chắn đã cung cấp cho chúng ta những dẫn chứng đáng kể. Tuy nhiên, những dẫn chứng này cũng còn sơ sài và phai nhạt đi nhiều bên cạnh khả năng gợi mở cho chúng ta những công cụ giúp hình dung được toàn bộ quy trình chế tác. Sự khéo tay của thợ kim hoàn, sự điêu luyện của thợ khắc đá, thói quen giao kết bằng cách đóng dấu như chữ ký, chắc chắn là những dấu hiệu của một nền văn minh tiên tiến, có trình độ công nghiệp tiến bộ và hình thái thương mại đã vượt ra khỏi hình thức trao đổi hàng hóa cơ bản. Ở đây, có lẽ chúng ta đã tiếp cận khía cạnh độc đáo nhất của một nền văn hóa đã chín muồi, có sự giao thoa từ nhiều ảnh hưởng đa dạng, được chuyên chở bởi hoạt động hàng hải, trên một vùng đất đã được thiên nhiên sắp đặt như là nơi giao nhau của các dòng hải thương, cũng như hàng hóa, kỹ thuật và con người.” - Louis Malleret