Từ nhiều năm qua, một số chương trình nghiên cứu đánh giá tác động của quá trình đô thị hóa đối với môi trường tự nhiên, văn hóa, xã hội của huyện Cần Giờ đã được tiến hành. Kết quả nghiên cứu của những công trình này đã thiết thực phục vụ cho việc phát triển kinh tế - xã hội và chuẩn bị cho việc quy hoạch và xây dựng huyện Cần Giờ thành khu Đô thị biển của thành phố Hồ Chí Minh.
Cuốn sách Văn hóa khảo cổ huyện Cần Giờ Thành phố Hồ Chí Minh là kết quả của đề tài nghiên cứu “Điều tra khảo sát khảo cổ học phục vụ nhu cầu quy hoạch, xây dựng và phát triển huyện Cần Giờ Thành phố Hồ Chí Minh (giai đoạn 2006 - 2010)” do TS. Nguyễn Thị Hậu, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển làm chủ nhiệm đề tài, Sở Khoa học và Công nghệ TP. Hồ Chí Minh chủ trì. Đề tài đã tiến hành điều tra, khảo sát nhằm nghiên cứu thực trạng hệ thống di tích khảo cổ học huyện Cần Giờ để xác định tính chất, quy mô của hệ thống di tích khảo cổ học ở đây. Qua đó lập báo cáo điều tra khảo sát, thám sát làm cơ sở cho việc xây dựng danh mục và bản đồ các di tích khảo cổ học huyện Cần Giờ, nhằm khoanh vùng bảo vệ và đề xuất hướng nghiên cứu tiếp theo.
Đề tài cũng đánh giá giá trị lịch sử và văn hóa của các di tích, đề xuất một số giải pháp đối với các di tích đặc biệt cần được bảo tồn nguyên dạng hay khai quật để thành lập bảo tàng tại chỗ nhằm cung cấp tư liệu nghiên cứu, tìm hiểu lịch sử văn hóa vùng đất Sài Gòn - TP. Hồ Chí Minh, từ đó góp phần thiết thực cho việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa của Cần Giờ nói riêng và TP. Hồ Chí Minh nói chung, thực hiện Luật Di sản văn hóa trong thời kỳ công nghiệp hóa - hiện đại hóa, đóng góp cho TP. Hồ Chí Minh phát triển bền vững.
Chuyên khảo này đã kế thừa một số công trình trước đây nghiên cứu về hệ thống di tích khảo cổ học huyện Cần Giờ mà TS. Nguyễn Thị Hậu là tác giả hoặc đồng tác giả. Tuy nhiên, nhằm giới thiệu văn hóa khảo cổ học huyện Cần Giờ - TP. Hồ Chí Minh cho nhiều đối tượng độc giả, cho các sở - ngành quản lý nhà nước liên quan, vì vậy cuốn sách này không trình bày quá chi tiết từ góc độ chuyên ngành khảo cổ học, mà chủ yếu là từ những thông tin khảo cổ học giúp người đọc thêm hiểu biết về một loại hình di sản văn hóa độc đáo của Cần Giờ nói riêng và Thành phố Hồ Chí Minh - Nam bộ nói chung. Cái mới của chuyên khảo này là phần nội dung với dung lượng thích đáng dành cho những đề xuất và giải pháp thiết thực nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa khảo cổ Cần Giờ trong quá trình đô thị hóa hiện nay.
Viện Nghiên cứu phát triển trân trọng cám ơn Sở Khoa học và Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh, Nhà xuất bản Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh đã giúp đỡ để đề tài nghiên cứu khoa học về “Văn hóa khảo cổ Cần Giờ” được xuất bản thành sách chuyên khảo, phục vụ công chúng và xã hội, đồng thời cũng mong nhận được những ý kiến đóng góp, trao đổi của bạn đọc để những lần xuất bản sau được hoàn chỉnh hơn.
TP. Hồ Chí Minh, tháng 2 năm 2012
Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển
PGS. TS. Nguyễn Trọng Hòa
