Từ thế kỉ XV, Nguyễn Trãi, với tầm nhìn sâu xa, đã nhận định: “Nước Đại Việt ta, tuy ở xa ngoài Ngũ Lĩnh nhưng từ xưa đã là một nước nổi tiếng thi thư”.
Quả vậy, trải qua hàng ngàn năm văn hiến, dân tộc ta đã đúc kết nên một kho tàng văn hoá tinh thần phong phú, vô giá.
Văn học (bác học, dân gian) và nghệ thuật, với nhiều giá trị, là niềm tự hào của dân tộc ta.
Sự thông minh sắc sảo, óc khôi hài, tài ứng biến mau lẹ và những pha... “vặn vẹo” về trí tuệ (như một mũi tên cùng một lúc bắn trúng nhiều đích: phê phán, giáo dục, chứng tỏ sự khôn ngoan, gây cười để vui đời) – đó cũng chính là phẩm chất tinh thần của con người Việt Nam hằng thể hiện qua nhiều thế kỉ.
Tinh hoa của những phẩm chất ấy thường tập trung ở những ông trạng (đối với quần chúng nhân dân, trạng không nhất thiết là trạng nguyên mà chỉ là tượng trưng của một trí tuệ thông minh, sắc bén). Tinh hoa ấy cũng kết đọng ở nhiều khối óc sắc sảo, mẫn tuệ khác của những nhà trí thức, và không ít trường hợp rơi vào những người bình dân tuy ít học nhưng vô cùng thông minh và hóm hỉnh.
Những biểu hiện hay, thú vị của đời sống văn hoá tinh thần trong cộng đồng dân tộc Việt Nam đã được nhân dân (trí thức và người bình dân) không ngừng thâu góp qua nhiều thế hệ, phần lớn dưới hình thức truyền miệng, tạo nên cả một kho giai thoại vô cùng phong phú, tài tình, sống động và đầy chất hài hước.
Cho đến nay, kho giai thoại ấy vẫn là món ăn tinh thần thú vị và bổ ích đối với mọi người.
Nội dung cốt lõi của các giai thoại, nói chung đã được định hình từ lâu, được thể hiện thông qua văn phong của nhiều cây bút ở các thời đại khác nhau, tạo nên những hiệu quả khác biệt.
Với lòng mong ước đưa những giai thoại dân gian Việt Nam cổ kim vừa súc tích về ý nghĩa, vừa có chất lượng nghệ thuật cao đến với độc giả thời hiện đại, trong cuốn sách này, chúng tôi đã dùng một văn phong mới để viết lại những giai thoại dân gian Việt Nam.
Chúng tôi xin bày tỏ lòng tri ân sâu sắc đối với các soạn giả đi trước, nhất là các bậc lão thành, đã dày công sưu tầm, khảo cứu, tạo dựng nên kho tàng giai thoại dân gian Việt Nam đồ sộ mà chúng tôi đã chọn lọc, sử dụng làm tài liệu căn bản để viết cuốn sách này.
KIỀU VĂN
