Nhà văn Vũ Tú Nam trong bài Nhớ Phùng Quán, thay lời giới thiệu tập hồi ký Tôi đã trở thành nhà văn như thế nào của Phùng Quán, đã viết: “Nhớ đến Phùng Quán, là nhớ đến bản thảo Vượt Côn Đảo đã gây ấn tượng tốt cho tôi, nhớ đến người bạn trẻ hai mươi tuổi...”.
Vượt Côn Đảo là tác phẩm đầu tay của nhà văn Phùng Quán, đánh dấu bước ngoặt trong cuộc đời cầm bút của ông, xuất bản lần đầu năm 1954 và đã được nhiều người đọc hoan nghênh, đón nhận. Ngay sau đó Vượt Côn Đảo đã nhận giải thưởng của Hội Văn nghệ Việt Nam (1954-1955).
Sau hơn nửa thế kỷ, kể từ lần in đầu tiên đến nay, sách đã được tái bản nhiều lần và vẫn được bạn đọc nhiều thế hệ tìm đọc. Năm 2007, cùng với hai tác phẩm Tiếng hát trên địa ngục Côn Đảo và Tuổi thơ dữ dội, Vượt Côn Đảo đã được trao giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.
Người lính trẻ hai mươi tuổi - Phùng Quán lúc đó, khi bắt tay vào viết Vượt Côn Đảo chưa một lần đặt chân đến chốn “địa ngục trần gian” ấy. Sau Hiệp định Genève 1954, đất nước tạm chia làm hai miền chờ ngày thống nhất. Được có mặt trong cuộc trao đổi tù binh ở Sầm Sơn, Phùng Quán gặp gỡ những người tù cách mạng trở về từ Côn Đảo. Chính những câu chuyện của họ về những con người bất khuất và ý chí quật cường với hai lần vượt ngục thất bại là nguồn cảm hứng để Phùng Quán viết nên bản anh hùng ca Vượt Côn Đảo. Ý chí sắt đá, lòng quả cảm và nghị lực của những chiến sĩ cách mạng qua ngòi bút tài hoa, bi tráng của Phùng Quán đã tái hiện lại bức tranh ác liệt của cuộc sống tù nhân bị đọa đày dưới sự cai trị của thực dân Pháp, đồng thời khắc họa chân dung những con người bình thường mà lớn lao, dù thân trong ngục tối nhưng tâm trí vẫn sáng ngời lý tưởng cách mạng.
Đọc Vượt Côn Đảo, thế hệ trẻ hôm nay không chỉ yêu mến, trân trọng hơn những con người phi thường đã hy sinh tuổi xuân và xương máu cho hòa bình của đất nước mà còn được tiếp thêm nghị lực vượt qua bản thân, vượt qua hoàn cảnh, kiên định với mục tiêu để đi đến thắng lợi và thành công, như lời nhắn gởi của Phùng Quán: “Người chiến sĩ khi đã quyết định dấn thân thì phải dấn thân đến cùng, không quay đầu lại, không rẽ ngang rẽ tắt, không được thối lui, không được bỏ cuộc. Không có sự hèn hạ nào đáng ghê tởm hơn sự hèn hạ bỏ cuộc”
Trích đoạn:
"Tất cả tù Côn Đảo đều gọi Côn Đảo là địa ngục, một thứ địa ngục trần gian. Nghe người ta nói ở địa ngục, trên có Diêm Vương hung ác, dưới có bọn quỷ sứ đầu trâu
mặt ngựa. Để hành hạ người chết, có vạc dầu nấu sôi, sông lúc nhúc mãng xà rắn rết, có chỗ cưa chân xẻ tay, róc thịt chẻ xương. Không biết có địa ngục và địa ngục có những cảnh đó không, nhưng ở Côn Đảo, những cảnh đó không thiếu gì, và còn gấp trăm gấp nghìn thế là khác."
