Nhà xuất bản Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh xin trân trọng giới thiệu cùng quý độc giả tác phẩm “Dư vị miền xưa” của tác giả - thầy giáo Trần Minh Thương, tác phẩm mang dấu ấn sâu nặng về tình yêu quê hương và những giao đãi thân tình của con người miền Tây chân chất, nhiệt thành.
Vào ngày 23 tháng 03, tại Đường Sách Thành phố Cao Lãnh diễn ra buổi giao lưu trò chuyện cùng tác giả Trần Minh Thương với chủ đề “Vấn vương vị bánh, đậm tình quê hương”. Chương trình do Nhà xuất bản Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh, Ủy Ban Nhân dân Thành phố Cao Lãnh, Công ty CP Ngôi Sao Biển Trung tâm Sài Gòn và Ban Điều hành Đường Sách Thành phố Cao Lãnh phối hợp cùng thực hiện. Có thể nói, các tác phẩm mà tác giả - thầy giáo Trần Minh Thương viết trong thời gian vừa qua và gần đây như Vấn vương hương vị bánh quê (2023) và Dư vị miền xưa (2024) đều mang dấu ấn sâu nặng về tình yêu quê hương và những giao đãi thân tình của con người miền Tây chân chất, nhiệt thành.
Là người sinh ra và lớn lên ở miệt đất Hậu giang, được trải nghiệm qua nhiều chuyến đi điền dã, lượm lặt ghi chép từ vốn sống dân gian, tác giả Trần Minh Thương đã đem đến cho bạn đọc những trang viết mang đậm nét văn hóa xứ này. Lan man, tản mạn ghi theo dòng ký ức, hy vọng “Dư vị miền xưa” sẽ đưa độc giả về lại với miền xưa nơi đó còn lắng đọng lại chút dư vị dịu mát, ngọt lịm của tình đất, tình người.
“Thôn quê, sông nước rì rào
Đồng lúa ngọt ngào, dư vị miền xưa.”
Ai đã từng trải qua những trò chơi thời thơ dại như tắm sông, mò tôm, bắt cá; những lần đi đào chuột, đặt vó, đặt lờ, soi nhái, thọt trứng kiến câu cá rô,… sẽ thấy bóng dáng của mình, của kỷ niệm qua những câu chuyện, những dòng tản văn man mác. Rồi chuyện theo mẹ, theo bà đi đám cúng cơm đến những chuyện nghe được từ những bậc trưởng thượng kể lại về cách ứng xử của tình sui gia, chuyện trộm cắp, chuyện đi uống cà phê sáng, chuyện chèo ghe đi chợ, chuyện mùa mưa đến, mùa nước nổi tràn đồng, mùa gió chướng thổi, mùa Tết hay việc cúng cô hồn các đảng.
Với hơn 420 trang, 22 bài tản văn lấy văn hóa dân gian làm trục chính, tác giả đã đưa người đọc hồi tưởng về miền xưa ở vùng quê sông nước. Ở đó, chúng ta sẽ gặp lại cảnh sinh hoạt từ gia đình cho đến làng xóm từ lúc trời rựng sáng, đến trưa, đến chiều, và tối … Với những cây đèn dầu leo lét, bên mái nhà lợp lá đơn sơn, mẹ dỗ con ngủ, trai gái rủ nhau giã gạo, gánh nước, chẻ tre đương sàng, đương rổ, vót câu, các cụ bà sàng gạo, vá may, các cụ ông uống trà kể chuyện đời xưa cho con cháu nghe. Và đó gần như là hình thức giải trí phổ biến nhất. Dần về sau, anh em trong xóm rủ nhau đi nghe khính máy hát dĩa, coi cải lương bằng cái vô tuyến trắng đen của nhà nào đó có điều kiện trong xóm … Rồi cũng trong bóng tối đó, chuyện ma nhác, ma giấu cũng đã không ít lần được người ta truyền miệng cho nhau nghe. Thậm chí, cả chuyện ma quá giang trên những chiếc ghe, chiếc xuồng rủ nhau đi chợ.
Ngày Tết đến hay khi anh em, bà con đến nhà, quý nhau người ta lại mần bánh đãi khách. Và chuyện những cái bánh ngon ngọt, đậm đà mùi vị đặc trưng lại gắn liền với những trang trong “Vấn vương hương vị bánh quê”. Bánh bao, bánh bò với chất men nổi mang hàm ý tượng trưng cho sự nảy nở, phồn thịnh. Bánh da lợn gợi nhớ chuyện buồn về thân phận những cô gái bán bánh được học giả Vương Hồng Sển nhắc đến nay, Trần Minh Thương dẫn lại. Bánh xèo, bánh khọt với hàng chục dị bản khác nhau. Tùy người làm và tùy khẩu vị mà người ta… chế biến. Độc đáo hơn, người miền Tây thích ngọt và khoái béo. Nên gần như loại bánh nào cũng có sự góp mặt của đường và nước cốt dừa. Bởi vậy, những cái bánh nhưn (nhân) mặn vẫn được bà con sáng chế thêm những cái bánh ngọt dù nó không phổ biến cho lắm: bánh canh ngọt, bánh tằm ngọt, bánh xèo ngọt… Thậm chí có người còn ăn bánh tét nhưn đậu mỡ chấm… đường cát, đường thốt nốt! Những cái bánh pía, bánh in dần về sau đã trở thành thương hiệu để bà con dùng làm quà tặng, biếu cho người thân sau mỗi chuyến đi có ghé qua vùng đất này. Đi đám giỗ cũng là một tập tục đẹp ở miền quê. Những cái bánh ít, những đòn bánh tét hay bọc bánh kẹp, bánh bông lan … gợi cho người đọc vấn vương cùng vị bánh.
Trở lại với “Dư vị miền xưa”, tác giả kể thêm nhiều câu chuyện thú vị. Những trang viết hồi tưởng dành cho trẻ thơ: Từ chuyện rủ nhau cất nhà chòi, bán tiệm đến đám cưới giả, đánh trận giả là ký ức ngọt ngào nuôi dưỡng những tình yêu đầu đời với những người bạn cùng xóm, cùng quê. Những mối tình học trò của những bạn trai, bạn gái cùng trường làng do những thầy giáo tự mở lớp dạy học. May mắn thì nên duyên chồng vợ, và cũng không ít chuyện dở dang vì hoàn cảnh… Sui gia thuận hòa thì tình nồng nghĩa thắm, sui gia bất hòa thì mặt nặng mày chau, ...
Người nông dân thì chờ mưa xuống ra đồng cày, cấy. Rảnh rang thì ra tắm sông mò tôm, móc lịch để cải thiện bữa ăn… những hoạt động tự nhiên đó hiện lên qua những trang miêu tả cũng sống động không kém trong sách. Tác giả cũng không quên ghi lại những chuyện không may trong cuộc sống. Người bị ăn cắp, ăn trộm … kẻ khốn khổ đi ăn mày, hay chuyện những người bệnh, đau ốm chỉ uống đọt cây lá cỏ… may mắn thì coi như phước phần còn lớn, không qua khỏi thì coi như vắn số, bạc phần.
Những nét văn hóa dân gian đặc sắc của vùng đất Chín Rồng trù phú thể hiện trong tập sách “Vấn vương hương vị bánh quê”. Người đọc khi thưởng thức “bánh quê” cảm thấy gần gũi và dễ tìm gặp hơn qua lời kể, tả lại của bà con miền quê, kết hợp với những kiến thức văn hóa dân gian của tác giả Trần Minh Thương sau nhiều chuyến đi tìm hiểu. Còn “Dư vị miền xưa” sẽ khiến cho người đọc nhớ mãi những kỷ niệm từ thuở ấu thơ, những câu chuyện ông bà cha mẹ kể, đến những nỗi nhớ quê nhà thắm đượm trong lòng để mỗi người chúng ta nhắc nhớ và trở về. Cả hai tác phẩm đề cập đến văn hóa miền quê, phong cách sống và ẩm thực tinh hoa của dân tộc Việt, nhất là nếp sống của bà con vùng đồng bằng sông Cửu Long.
Tác giả Trần Minh Thương chia sẻ: “Khi viết những dòng này là tôi muốn tái hiện lại không gian ở đó có những nét văn hóa ứng xử vừa chân chất, mộc mạc, thắm đượm tình làng nghĩa xóm của người miền quê. Hơn thế, đó cũng chính là hơi thở, cuộc sống thời niên thiếu mà tôi đã từng trải qua”.
Thông tin tác giả:
Trần Minh Thương
Bút danh: Thạch Ba Xuyên
Nghề nghiệp: Giáo viên, Tổ trưởng Tổ Văn - Tiếng Anh, trường THPT Ngã Năm (Sóc Trăng)
Hội viên Hội Văn nghệ Dân gian Việt Nam (2009), Nhà giáo ưu tú (2020)
Email: tranminhthuong.c3mtt@soctrang.edu.vn
Những tác phẩm đã xuất bản: Chuyện ăn uống của người bình dân Sóc Trăng, nhìn từ góc độ văn hóa dân gian (2015); Trò chơi dân gian Sóc Trăng (2016); Hương sắc miền Tây (2018); Ăn Tết
chơi Tết miền Tây (2020); Phong tục miệt Nam sông Hậu (2020); Chuyện trong nhà ngoài xóm miệt Hậu Giang (2022); Vấn vương hương vị bánh quê (2023); Dư vị miền xưa (2024)
