Vào 14 giờ 30 phút Thứ Ba ngày 22/11/2022, trong khuôn khổ tuần lễ Khánh thành đường Sách Cao Lãnh, Ủy ban nhân dân Thành phố Cao Lãnh cùng Nhà xuất bản Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh và Công ty CP Ngôi Sao Biển trung tâm Sài Gòn cùng phối hợp tổ chức buổi giao lưu giới thiệu tác phẩm “Chuyện trong nhà ngoài xóm miệt Hậu giang” của tác giả Trần Minh Thương tại Sân khấu chính - Đường Sách Thành phố Cao Lãnh (Công viên Văn Miếu, số 23 Lý Thường Kiệt, P.1, TP. Cao Lãnh, Tỉnh Đồng Tháp). Tác phẩm ghi lại nét văn hóa đặc trưng miền sông nước, đậm đà tình làng nghĩa xóm, lời ăn tiếng nói mộc mạc, thiệt lòng thiệt dạ của người dân nơi đây.
“Hậu giang hương sắc miền quê,
Nghĩa tình son sắt, trọn bề thuỷ chung”.
.jpg)
Sinh ra và lớn lên ở vùng đất mới Hậu giang, Trần Minh Thương được nghe và chứng kiến nhiều cách thức ứng xử độc đáo của bà con miền quê. Hàng ngày, người ta xưng, hô, kêu/ gọi nhau để giao tiếp, trò chuyện, tâm tình, lúc lại gọi để cho nhau chén canh, tô cháo; thiếu hụt thì chạy tìm vay mượn hàng xóm; đồ dùng không hết thì đem bán cho người cần mua,... Những nhu cầu tất yếu đó như hơi thở, miếng ăn, giấc ngủ,... của con người. Nó liên tục diễn ra và góp phần hình thành nên nét văn hóa ứng xử trong dân gian.
Tác giả ví von với nhiều câu chuyện kể rất cụ thể, tự nhiên như lời ăn tiếng nói hàng ngày của bà con miền quê. Muôn kiểu thể hiện với chuyện nhắn, gởi: từ nhắn lời, gởi nhà cửa đến gởi con, gởi cháu; chuyện hùn hạp nhau để làm ăn khi có lợi thì chia chác như hùn nhau nuôi lợn, hùn nấu bánh tét, hùn ăn hùn uống, hùn công đi làm mướn; Hay chuyện rủ mời nhau cũng rất phổ biến trong đời sống miền sông nước: rủ nhau làm đồng, rủ nhau sinh hoạt mua bán vui chơi, mời khách đến nhà, đám tiệc hay giỗ quải… Có một chi tiết khá thú vị khi nghe từ “quá giang” tức là xin đi cùng, theo âm từ Hán Việt có nghĩa là qua sông mà bà con cô bác hay dùng. Muốn xin “quá giang” để đến nơi cần đến, mà ngày nay được hiểu theo nghĩa rộng hơn và cũng chẳng cần liên quan đến sông nước. Người Hậu giang vốn tính cách cởi mở, trọng tình xã giao, tương thân tương ái, cùng chia sớt, san sẻ cả ngọt bùi lẫn cay đắng trong cuộc sống.
Miệt Hậu giang còn sở hữu có một nét đặc trưng vô cùng hấp dẫn mang tên chợ nổi. Đời sống buôn bán trên ghe xuồng ở chợ nổi tấp nập rộn ràng, có phương thức quảng cáo rao hàng độc đáo bằng cách bẹo (hàng hóa hay đồ ăn thức uống được trưng ra để tạo sự hấp dẫn, bày biện trên mui ghe, treo tòn ten trên cây sào) với nguyên tắc là bán gì bẹo nấy và có lúc cũng mang tính tượng trưng. Ở đâu đó miền Tây vang vọng lời rao ngọt như mía lùi “Ai ăn xôi, bắp nấu hôn!”, “Ai ăn chè bột khoai, bún tàu đậu xanh nước dừa, đường cát hôn”. Chính những lời rao này đã gợi nguồn cảm hứng cho soạn giả Thu An viết bài tân cổ “Gánh chè khuya” qua tiếng hát của cố nghệ sĩ Út Trà Ôn và Út Bạch Lan đã sống mãi trong lòng những ai yêu thích cổ nhạc ở miền Tây sông nước.
Tác giả có dịp được nghe các bậc cao niên kể lại những gì mà cha ông đã đem ra đối đãi nhau trong tình thân tộc, nghĩa xóm làng. Chuyện trong nhà ngoài xóm ở đây có những nét tương đồng với miền quê khác, nhất là vùng Tây Nam Bộ. Để mỗi khi chúng ta được nghe câu nói quen thuộc “bà con chòm xóm tối lửa tắt đèn có nhau” sẽ cảm thấy ấm lòng và mát dạ biết bao.
Thông tin tác giả:
Trần Minh Thương
Bút danh: Thạch Ba Xuyên
Tổ trưởng Tổ Văn - Tiếng Anh, trường THPT Ngã Năm (Sóc Trăng)
Hội viên Hội Văn nghệ Dân gian Việt Nam (2009)
Những tác phẩm đã xuất bản: Chuyện ăn uống của người bình dân Sóc Trăng, nhìn từ góc độ văn hóa dân gian (2015); Trò chơi dân gian Sóc Trăng (2016); Hương sắc miền Tây (2018); Ăn Tết chơi Tết miền Tây (2020); Phong tục miệt Nam sông Hậu (2020).
